Fas'ın Atlas Dağları'ndaki çöl platosunda, 1973
- 1991 yılları arasında faaliyet gösteren Tazmamart adlı gizli askeri hapishane, ülkenin "Kurşun Yılları" olarak bilinen baskı döneminin en sembolik ve karanlık simgelerinden biri olarak tarihteki yerini aldı. İki başarısız darbe girişimine karıştığı düşünülen 58 askeri subayın ve bazı sivil mahkumların tutulduğu bu tesis, uzun yıllar boyunca resmi makamlar tarafından varlığı reddedildi.
- Rich şehri yakınlarında inşa edilmiş gizli Tazmamart hapishanesine nakledildi.
Kurşun Yıllarının Siyasi Arka Planı
Tazmamart'ın kuruluşu, Kral II. Hassan'ın saltanatı dönemine denk gelir. 10 Temmuz 1971'deki Skhirat darbe girişimi ve 16 Ağustos 1972'de Kral'ın uçağına düzenlenen saldırının ardından, bu olaylarla bağlantılı olduğu düşünülen kişiler gözaltına alındı. Söz konusu 58 askeri subay ve bazı siviller, 7 Ağustos 1973 tarihinde, Atlas Dağları'ndaki Er
İnsanlık Dışı Koşullar ve Kayıplar
Hapishane, yeraltına inşa edilmiş toplam 29 beton hücreden oluşuyordu. Mahkumlar, 18 yıl boyunca mutlak bir tecrit altında, tamamen karanlık, havalandırması yetersiz ve pislik içindeki 3 metreye 2.5 metre boyutlarındaki bu hücrelerde tutuldular. Dayanılmaz sıcaklar ve dondurucu soğuklar, temiz su ve tuvalet olmaması, açık kanalizasyon ve tıbbi bakımın reddedilmesi, hayat koşullarını dayanılmaz hale getirdi. Günlük yiyecek miktarı hayatta kalmalarına yetmeyecek kadar azdı. Bu koşullar altında, hapsedilen 58 kişiden 35'i hayatını kaybetti. Hayatta kalanlar ise geri dönüşü olmayan fiziksel ve psikolojik travmalarla serbest bırakıldı.
Uluslararası Baskılar ve Kapanış Süreci
Tazmamart'ın varlığı, 1990 yılında Fransız gazeteci Gilles Perrault'un "Notre Ami le Roi" (Kralımız Arkadaşımız) kitabı ve 1991'de dönemin ABD Başkanı George H.W. Bush'un konuyu Kral II. Hassan ile görüşmesiyle uluslararası kamuoyunun gündemine taşındı. Artan baskılar sonucunda, Kral II. Hassan 1991 yılında hapishaneyi kapatma ve hayatta kalan 28 mahkumu serbest bırakma kararı aldı.
Edebiyat ve Hafıza ile Yüzleşme
Tazmamart'ın hikayesi, hayatta kalanların yazdığı kitaplar aracılığıyla dünyaya duyuruldu. Ahmed Marzouki'nin "Hücre 10", Aziz BineBine'nin "Tazmamart: Fas'ın Gizli Hapishanesinde 18 Yıl" ve Tahar Ben Jelloun'un "Bu Kör Edici Işık Yokluğu" gibi eserler, bu karanlık döneme ışık tuttu. Fas, Kral VI. Mohammed döneminde geçmişle yüzleşme adımları attı. 2004'te kurulan İnsaf ve Uzlaşma Komisyonu (IER), Tazmamart mağdurları da dahil olmak üzere Kurşun Yılları'nın kurbanlarına yönelik tazminat ve rehabilitasyon programları başlattı. 2022'de Fas İnsan Hakları Konseyi, Tazmamart'ın bulunduğu alanı anma mekanları, sosyal tesisler ve ekonomik projelerle donatacak 60 milyon dirhamlık bir rehabilitasyon projesi planladı.
Yorumlar
Yorum Yap