Gözden kaçırmayın

AKÜ ve Uşak Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakülteleri Sanatla BuluştuAKÜ ve Uşak Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakülteleri Sanatla Buluştu

Salvador'un renkli sokaklarında ve meydanlarında, bir çember etrafında toplanan insanların coşkulu müziği ve akıcı hareketleri, yüzyıllara dayanan bir özgürlük mücadelesinin canlı tanığıdır. Capoeira Roda, Brezilya'nın Bahia eyaletinin başkenti Salvador'da doğan, dans, dövüş, akrobasi ve müziği benzersiz bir şekilde harmanlayan bir kültürel hazinedir.


Bir Direniş Sembolünün Doğuşu
Capoeira'nın kökleri, 16. yüzyılda Portekiz sömürgesi altındaki Brezilya'ya, Afrika'dan köleleştirilerek getirilen insanlara dayanır. Salvador, bu tarihin en önemli merkezi olmuştur. Köleleştirilmiş Afrikalılar, kendilerini savunmak ve özgürlüklerini kazanmak için dövüş teknikleri geliştirmiş, ancak efendileri tarafından yasaklandığı için bu hareketleri bir dans ve müzik görünümü altında gizlemeyi başarmıştır. "Quilombo" adı verilen özgür topluluklarda ise Capoeira, hem bir savunma mekanizması hem de kültürel kimliği korumanın bir yolu olarak gelişimini sürdürmüştür.


Roda: Çemberdeki Ritüel
Capoeira'nın kalbi "Roda"dadır. Roda, Portekizcede 'tekerlek' veya 'çember' anlamına gelir ve katılımcıların oluşturduğu bu halka, hem performans alanını sınırlar hem de topluluk ve dayanışmayı simgeler. Çemberin merkezinde, müziğin ritmi eşliğinde iki kişi "jogo" (oyun) adı verilen bir karşılaşma gerçekleştirir. Hareketler akıcı, dairesel ve aldatıcıdır. Temel hareket olan "ginga", oyuncuların sürekli hareket halinde kalmasını sağlayan sallanan bir adımdır. Amaç, rakibi fiziksel olarak yenmekten ziyade, zeka ve çeviklikle alt etmektir.


Müziğin Kalbi: Berimbau ve Enstrümanlar
Roda'nın ruhu, müzikle hayat bulur. "Bateria" adı verilen enstrüman grubunun başında, Capoeira'nın ruhu kabul edilen "Berimbau" gelir. Bu tek telli yaylı enstrüman, oyunun temposunu ve karakterini belirler. Berimbau'nun yanı sıra "Atabaque" (davul) ritmin temelini oluştururken, "Pandeiro" (tef) müziğe coşku katar. Müzik ve söylenen şarkılar sadece bir arka plan değil, aynı zamanda tarihsel olarak gizli iletişim aracı işlevi görmüştür.


Yasaklardan Dünya Mirasına Uzanan Yol
Köleliğin kaldırılmasının ardından dahi uzun süre yasaklı kalan Capoeira, 20. yüzyılda Salvador'lu iki ustanın, Mestre Bimba ve Mestre Pastinha'nın çabalarıyla yeniden itibar kazanmıştır. Mestre Bimba'nın geliştirdiği daha hızlı ve akrobatik "Capoeira Regional" ile Mestre Pastinha'nın koruduğu geleneksel ve stratejik "Capoeira Angola" stilleri, bu sanatın farklı yönlerini temsil eder. Capoeira, 2014 yılında UNESCO tarafından İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası olarak tescillenmiş ve artık 100'den fazla ülkede uygulanan küresel bir fenomen haline gelmiştir.


Özgürlüğün Felsefesi
Capoeira, bir beden hareketi olmanın ötesinde derin bir felsefeyi barındırır. "Özgürlüğe Giden Yol" olarak anılması, tarihsel kökleriyle doğrudan bağlantılıdır. Kurnazlık, uyum, saygı ve topluluk duygusu, Roda'nın temel değerleridir. Bugün Salvador'un Pelourinho gibi tarihi meydanlarında halkın coşkuyla katıldığı doğaçlama Rodalar düzenlenirken, dünyanın dört bir yanındaki akademilerde de bu kadim gelenek yaşatılmaya ve gelecek nesillere aktarılmaya devam etmektedir.