Trabzon'un yemyeşil yamaçlarında, yüzyıllardır süren bir tarım geleneği, fasulye ve mısırın uyumlu birlikteliğiyle hayat buluyor. Bu iki temel gıda maddesi, Karadeniz'in nemli ve ılıman ikliminde birbirini destekleyerek yetişiyor ve bölgenin mutfak kültürünün temel taşlarını oluşturuyor.
Tarihsel Kökler ve Kültürel Entegrasyon
Fasulye, Orta Amerika menşeli olmasına rağmen Trabzon ve Doğu Karadeniz'de derin bir kültürel entegrasyon sağlamış durumda. Yörede "fasilya", "fasulya" veya "fasile" gibi isimlerle anılan bu bitki, Yunanca kökenli bir kelime olarak Türkçe yazılı kaynaklarda 19. yüzyılda yerini almış. Mısır ise Amerika kıtasından dünyaya yayılmasına rağmen, Doğu Karadeniz'de "lazut", "lauz" veya "darı" gibi yerel adlarla anılarak bölgeye özgü bir kimlik kazanmış. 1930'lu yıllarda 1 dönüm mısır tarlasına ara nebati olarak 1
- 2 kg fasulye tohumu ekilir ve 10-25 kg arasında mahsul alınırdı. Ancak 1950'lerden sonra çay tarımının yaygınlaşması, gurbetçiliğin artması ve buğday ekmeği tüketiminin artması nedeniyle mısır ekimi azalmış, buna paralel olarak fasulye üretimi de düşüş göstermiş.
- 10 cm boya ulaştığında fasulye ekimi yapılıyor ve fasulyeler çıktıktan bir hafta sonra kabak ekiliyor.
- mısır birlikte ekim sistemi, doğal azot fiksasyonu sayesinde kimyasal gübre ihtiyacını azaltması, toprak erozyonunu önlemesi, biyoçeşitliliği koruması ve su tasarrufu sağlaması nedeniyle modern sürdürülebilir tarım ilkeleriyle örtüşüyor. Ancak, genç nüfusun tarımdan uzaklaşması ve geleneksel bilginin aktarımındaki zorluklar, bu değerli tarım sisteminin geleceği için tehdit oluşturuyor.
Doğanın Dengesi: Birlikte Ekim Sistemi
Bu geleneksel sistemde fasulye ve mısır, "birlikte ekim" (intercropping) adı verilen ve "Üç Kız Kardeş Modeli" olarak da bilinen simbiyotik bir ilişki içinde yetiştiriliyor. Mısır, fasulye için doğal sırık görevi görürken, fasulye de baklagil bitkisi olarak köklerindeki bakterilerle atmosferden azotu bağlayarak mısır için doğal gübre sağlıyor. Üçüncü bir bitki olan kabak ise geniş yapraklarıyla toprağı gölgeleyerek nemi koruyor ve yabani otları baskılıyor. Geleneksel uygulamada önce mısır ekiliyor, mısır 5
Yöresel Çeşitlilik ve Mutfaktaki Yansımaları
Trabzon'da tarihsel olarak ince beyaz fasulye, horoz fasulyesi, şeker fasulyesi, barbunya, Anapa fasulyesi ve kır fasulyesi gibi çeşitli fasulye türleri yetiştirilmiş. Bu ürünler, Karadeniz mutfağının en sevilen lezzetlerinden olan fasulye diblesi, turşu kavurması, mısır ekmeği ve mıhlama (kuymak) gibi geleneksel yemeklerin temel malzemelerini oluşturuyor.
Modern Dönemdeki Dönüşüm ve Gelecek Perspektifi
Trabzon'da 2025 yılında 28 milyon TL'lik 7 yeni tarım projesi hayata geçiriliyor. Maviyemi (blueberry) yetiştiriciliği, örtüaltı üretimin geliştirilmesi, koyunculuk altyapısının iyileştirilmesi ve su ürünleri yetiştiriciliği gibi projelerin yanı sıra, "Tarmda Kadın Eli" projesi ile kadın çiftçilere yönelik eitim ve teknik destek sağlanıyor. Geleneksel fasulye
Yorumlar
Yorum Yap