Rize'nin kimliği, ekonomisi ve kültürü, "yeşil altın" olarak adlandırılan çay bitkisi etrafında şekilleniyor. İlin ekonomik büyüklüğünün yaklaşık %90'ını oluşturan çay, Türkiye'nin toplam çay üretiminin de %64
- 70'ine tekabül ediyor. Yaklaşık 200 bin üretici için temel geçim kaynağı olan çay, aynı zamanda sosyolojik ve kültürel bir öğe. Bölgede faaliyet gösteren 195 çay fabrikası, sektörün istihdamdaki payını gözler önüne seriyor.
- 80'den %50-55'e düşürüldüğü soldurma ile başlıyor. Ardından, solmuş yaprakların ezilip bükülerek hücre özsuyunun yüzeye çıkarıldığı kıvırma aşaması geliyor. Fermantasyon (oksidasyon) aşamasında enzimlerin etkisiyle çayın renk, koku ve aroması oluşuyor. Kurutma işlemi ile çayın nem oranı %2-4'e indirilerek depolanabilir hale getiriliyor. Son aşamada ise çay, eleklerden geçirilerek kalite ve boyutlarına göre ayrılıp paketleniyor.
İklim Değişikliğinin İki Yüzü
Rize'de çayın geleceği, iklim değişikliğinin etkileriyle şekilleniyor. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, iklim değişikliğinin çay üretimi üzerinde "korkulan olumsuz etkiyi yaratmadığını", sadece sezonun biraz ötelendiğini ifade ediyor. 2025 yılı rekolte beklentisi 1.3 milyon ton olarak açıklandı. Ancak, Rize Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Erdoğan, 2025 yılı üretiminde yaklaşık %20'lik bir düşüş bekliyor ve bunun en önemli sebebi olarak iklim değişikliğini gösteriyor. Buna karşılık, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinasyonunda, UNDP ve Doğa Koruma Merkezi tarafından uygulanan "DOKSAY Projesi" başlatıldı. Proje, çaylıklardaki bozulmalara doğa temelli çözümler geliştirmeyi amaçlıyor. İklim değişikliğinin anormal hava koşulları, 2024 yılında bazı bölgelerde dördüncü bir sürgünün hasat edilmesine olanak sağlayarak üreticilere beklenmedik bir verim artışı da getirdi.
Yapraktan Bardağa: Bir Üretim Serüveni
Siyah çayın sofralara ulaşana kadar geçtiği üretim süreci bir dizi hassas aşamadan oluşuyor. Süreç, yaş çaydaki su oranının %70
İnovasyon ve Turizmle Yükseliş
Çay bitkisinden geleneksel ürünlerin yanı sıra yeni gelir kapıları yaratılıyor. ÇAYMER tarafından üretilen "çay çiçeği çayı", kilosu 6.000 TL'den satılarak üretici için önemli bir ek gelir kaynağı oldu. Rize, çayı turizmle entegre ederek yeni bir destinasyon yaratıyor. 29 metre yüksekliğindeki dev çay bardağı, havalimanındaki çay bardağı şeklindeki kule, simetrik çay bahçeleri ve termal otellerdeki "çayla gelen güzellik" uygulamaları turistlerin ilgisini çekiyor. 2023 yılında turist sayısında %437.5'lik bir artış yaşandı. Ayrıca, ÇAYKUR ve DOKAP iş birliğiyle Rize Ziraat Botanik Bahçesi'nde bir çay müzesi kurulması planlanıyor.
Sürdürülebilirlik Mücadelesi ve Zorluklar
Çay tarımının önündeki en büyük zorluklardan biri, artan işçilik maliyetleriyle yaygınlaşan makineli hasat. Yanlış uygulamalar, çay kalitesini düşürerek ince yaprak yerine sert ve lifli yapıların artmasına neden oluyor. Çay bahçelerinin düzenli ve doğru şekilde budanmaması, rekolte ve kaliteyi olumsuz etkiliyor. Özel sektör çay fabrikalarının yaşadığı finansman sıkıntıları ve bazılarının kapanması, üreticinin ürününü satmakta zorluk çekmesine yol açıyor. Bölgenin engebeli arazisi ise çay taşımacılığını zorlaştırıyor.
Yorumlar
Yorum Yap