Artvin’in yemek kültüründe kuymak, sadece bir yemek değil, Kafkas göçebe kültürünün binlerce yıllık birikimini yansıtan canlı bir mirastır. Mısır unu, tereyağı ve yöreye özgü peynirlerle hazırlanan bu lezzet, dağlık coğrafyada hayvancılıkla geçinen toplulukların yaşam tarzını ve ihtiyaçlarını ortaya koyuyor.
Göçebe Yaşamın Mutfaktaki İzleri
Artvin, Laz, Gürcü ve Türk göçebe kültürlerinin kesişim noktasında yer alır. Bu nedenle kuymak, hem Karadeniz’in denizle iç içe mutfak geleneklerinden hem de Kafkasya’nın yaylacı (transhümans) kültüründen beslenir. Göçebe toplulukların temel geçim kaynağı hayvancılık olduğu için süt ürünleri mutfaklarında merkezi bir role sahiptir. Kuymağın ana malzemeleri olan tereyağı ve peynir, bu ekonomik yapının doğrudan bir yansımasıdır. Kolot, minci ve çeçil gibi yöresel peynirler, uzun süre dayanabilmeleri sayesinde göçebe yaşamın ihtiyaçlarına cevap verir.
Dayanıklı Malzemeler ve Yüksek Enerji
Göçebelikte, bozulmayan ve kolay taşınabilen gıdalar hayati önem taşır. Mısır unu, buğdaya kıyasla daha nemli iklimde yetişebilen ve saklanması nispeten kolay bir tahıldır. Kuymak, dayanıklı malzemelerle hızlaca, açık ateşte pişirilebilen pratik bir yemektir. Ayrıca, dağlık ve engebeli arazide yaşamanın getirdiği yüksek enerji ihtiyacını karşılamak üzere son derece besleyicidir; karbonhidrat, yağ ve protein içeriğiyle zorlu koşullara bedeni hazırlar.
Artvin Kuymağının Ayırt Edici Özellikleri
Diğer Karadeniz illerindeki kuymak veya mıhlama tariflerinden farklı olarak Artvin’in dağ köylerine özgü kuymakta peynir çeşitliliği öne çıkar. İç kesimlerde ve yaylalarda kolot peyniri, minci peyniri veya tel peynir kullanımı yaygındır. Hatta bazı köylerde tereyağı yerine veya tereyağına ilaveten Artvin’e özgü kaymak kullanılır. İsimlendirme de bölgesel farklılık gösterir: Sahil şeridinde "mıhlama" ismi kullanılırken, iç ve yüksek kesimlerdeki köylerde "kuymak" ismi tercih edilir. Bu fark, sahildeki balıkçılık
- küçük tarım ile iç kesimlerdeki hayvancılık-yaylacılık ekonomileri arasındaki farklılaşmayla paralellik gösterir.
Bir Kültürün Dönüşümünün Sembolü
Geleneksel yaylacılık ve köy yaşamının azalmasıyla, kuymağın yapıldığı otantik ortam ve orijinal malzemeler giderek daha az kişi tarafından temin edilebilmekte. Kentlerde yapılan versiyonlar genellikle bu otantikliği yakalayamamakta, "peynirsiz kuymak" gibi daha arkaik tarifler ise unutulma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Artvin’de kuymağın anlamı, sadece bir tarifi değil, arkasındaki geleneksel yaşam biçimini ve göçebe kökleri anlamaktan geçer.
Yorumlar
Yorum Yap