Gözden kaçırmayın

Yedigöller'de Saklı Bir Mutfak Kültürünün İzinde: Arıcılar ve Kerestecilerin Unutulmuş LezzetleriYedigöller'de Saklı Bir Mutfak Kültürünün İzinde: Arıcılar ve Kerestecilerin Unutulmuş Lezzetleri

Afganistan'ın geniş bozkırlarında, at nalı seslerinin ve binlerce seyircinin coşkulu tezahüratlarının yankılandığı bir sahne... Burası, nesiller boyu süren bir tutkunun, cesaretin ve gücün sahnesi: Buzkashi. Farsça'da "keçi çekme" anlamına gelen bu geleneksel atlı oyun, Afganistan'ın milli sporu olarak kabul ediliyor.


Kökeni ve Tarihsel Gelişimi
Buzkashi'nin kökenleri, 10. ila 15. yüzyıllar arasında Orta Asya'daki göçebe kabilelere dayanıyor. Başlangıçta savaşçıların at sırtındaki çeviklik ve hünerlerini geliştirmek için bir antrenman niteliği taşıyan oyun, zamanla bir gösteri ve rekabet sporu haline dönüştü. İpek Yolu üzerindeki kültür alışverişi sayesinde de bölgeye yayılarak önemli bir kültürel öge oldu.


Bir Cesaret ve Beceri Mücadelesi
Oyunun temel amacı, "buz" adı verilen, başı ve iç organları çıkarılmış, ağırlığı 100 kilograma ulaşabilen bir keçi veya buzağı leşini, at üzerindeki rakiplerle amansız bir mücadeleye girerek almak ve bir tur attıktan sonra belirlenen "kazan" adı verilen daire şeklindeki hedef alana bırakmaktır. Geleneksel kuralların esnek olduğu ve gücün ön planda tutulduğu bu oyun, bazen günlerce sürebiliyor. Modern turnuvalarda ise Afgan Olimpiyat Federasyonu tarafından oyun süresi sınırlandırılmış ve daha net kurallar getirilmiştir.


Chapandazlar ve Özel Atlar
Oyunculara "chapandaz" adı veriliyor. Chapandazlar, güçlü, atletik ve üst düzey binicilik becerilerine sahip kişilerden oluşuyor. Bu beceri genellikle babadan oğula geçen bir gelenek. Kendilerini korumak için kalın, geleneksel desenli kıyafetler ve kasklar giyerler. Buzkashi atları ise oyunun olmazsa olmazı. Özel olarak eğitilen, güçlü, dayanıklı ve çevik bu atların iyi birinin fiyatı 50.000 Amerikan Doları'na kadar çıkabiliyor. Genellikle Ahal Teke gibi dayanıklı yerel ırklar tercih ediliyor.


Toplumsal Birleştirici ve Statü Göstergesi
Buzkashi, Afgan toplumu için bir spor olmanın ötesinde derin anlamlar taşıyor. Özellikle kırsal kesimde Cuma günleri düzenlenen maçlar, binlerce kişiyi bir araya getirerek büyük sosyal buluşmalara dönüşüyor. Düğün gibi özel törenlerde de oyunlar düzenlenebiliyor. Aynı zamanda oyun, siyasi ve sosyal güç dinamiklerini yansıtan bir araç. Güçlü komutanlar veya zengin iş insanları, müsabakalara sponsor olarak servetlerini ve nüfuzlarını sergiliyor. Bir chapandazı finanse etmek büyük bir prestij kaynağı sayılıyor.


Coğrafi Yayılım ve Güncel Durum
Buzkashi, farklı isimlerle birçok Orta Asya ülkesinde de oynanıyor. Özbekistan'da "Kupkari", Kazakistan'da "Kokpar", Kırgızistan'da ise "Kok Boru" olarak biliniyor. Afganistan'ın çalkantılı siyasi tarihinden nasibini alan oyun, ilk Taliban rejimi (1996

  • 2001) döneminde yasaklanmıştı. 2001'den sonra yeniden canlanan oyun, Taliban'ın 2021'de iktidara gelmesinin ardından da oynanmaya devam ediyor. Bu durum, geleneğin ne kadar güçlü olduğunu ve toplumdaki merkezi rolünü gözler önüne seriyor.