Gözden kaçırmayın

Turistik Rotaların Ötesinde: Otantik Mahalle KeşifleriTuristik Rotaların Ötesinde: Otantik Mahalle Keşifleri

İstanbul'un tarihi müzik enstrümanı atölyeleri, küreselleşme, endüstriyel üretim ve mesleki mirasın aktarımındaki zorluklar nedeniyle varlık mücadelesi veriyor. Geleneksel enstrüman yapım sanatı olan lüthiyelik, artık büyük ölçüde bireysel ustaların kişisel çabalarıyla ayakta duruyor.


Tarihi Merkezden Modern Mücadeleye


Beyoğlu'ndaki Galip Dede Caddesi, İstanbul'un müzik enstrümanı zanaatkârlığındaki tarihi merkezi olarak biliniyor. Ancak sokak, halen dükkânlar barındırsa da, geleneksel anlamdaki "atölye" niteliğindeki üretim büyük oranda bu doku içinden çekilmiş durumda. Cadde artık daha çok bir satış ve tamir noktası, zanaatın bir "izi" olarak varlığını sürdürüyor.


Üretim, şehrin farklı noktalarındaki bireysel atölyelere kaymış durumda. Kartal'da faaliyet gösteren luthiye Eren Ali Gül, ud ve lavta yapımında uzmanlaşmış bir usta. Gül, zanaatın inceliklerini titizlikle sürdürürken, atölyesinin geleneksel merkezlerin dışında olması ve müşteri bulmak için modern yöntemlere başvurması, mesleğin dönüşümünün bir göstergesi.


Unutulmuş Enstrümanlar ve Kadın Ustalar


Lavta gibi unutulmaya yüz tutmuş enstrümanların yapımı, kaybolma tehdidini en belirgin şekilde yansıtıyor. Ustalar, Osmanlı döneminde kullanılan tınıları yeniden yakalamak için onlarca yıl çaba harcıyor. Diğer yandan, geleneksel olarak erkek egemen görünen bu zanaata, Türkiye'nin diplomalı ilk ve tek kadın kanun yapım ustası Burçin Bayar Babaoğlu gibi isimlerin damga vurması umut verici bir gelişme olarak öne çıkıyor.


En Büyük Tehdit: Çırak Bulamama Sorunu


Bu geleneksel sanatın önündeki en büyük engel, çırak yetiştirme sorunu. Ustalar, "Biz son nesiliz. Çırak bulamıyoruz" ifadeleriyle durumun ciddiyetine dikkat çekiyor. Endüstriyel üretimin rekabeti, yükselen maliyetler ve geleneksel bilginin standartlaştırılamaması diğer önemli tehditler arasında yer alıyor.


Ancak, uluslararası talep ve sosyal medya/internet gibi modern tanıtım kanalları, zanaatın sürdürülebilirliği için potansiyel yol haritaları sunuyor. Bu atölyeler, fiziki olarak kaybolmasa da, artık İstanbul'un kültürel hafızasındaki merkezi konumlarını yitirmiş, şehrin müzik tarihindeki canlı birer "kültürel iz" haline gelmiş durumda.